چگونه روغن موتور مناسب انتخاب کنید

روغن موتور از دو جزء تشکیل شده است:‏

‏1 – روغن پایه
‏2 – مواد افزودنی

روغن موتور ها به طور متوسط از 80 درصد ر روغن پایه و 20 درصد مواد افزودنی تشکیل می شوند .روغن موتور، روانکاری قسمت‌های متحرک موتور را انجام دهد تا اصطکاک کاهش یابد ولی از آنجایی‌‌که روغن به تنهایی برای حفاظت موتور کافی نمی‌باشد، بنابراین از مواد دیگری به منظور‎ ‎جلوگیری از خراب شدن روغن پایه تحت شرایط دمایی موتور و هم چنین حفاظت بیشتر موتور استفاده می‌نمایند. ‏این افزودنی‌ها که در فرمولاسیون روغن موتور وجود دارند ، عبارتند از:

پاک‌کنندها – متفرق‌کنندها- بازدارنده‌های خوردگی -بازدارنده‌های زنگ‌زدگی -عوامل ضد سایش – پائین آورنده کف -بهبود دهنده های شاخص گرانوی -پائین آورنده های نقطه ریزش – اصلاح کننده های اصطحکاک

وظایف روغن موتور

روغن موتورهای مدرن، توسط مهندسین وشیمی دان ها به دقت فرموله، تولید و توسعه داده می شوند تا چندین وظیفه مهم را به انجام برسانند. عملکرد کارامد و موثر موتورهای وسایل نقلیه به انجام این وظایف توسط روغن موتورها بستگی دارد. این وظایف عبارتند از:

استارت راحت و آسان

روانکاوی قطعات موتور و جلوگیری از سایش

کاهش اصطکاک

محافظت از موتور در مقابل زنگ زدگی و خوردگی

تمیز نگه داشتن قطعات موتور

کاهش رسوبات در محفظه احتراق موتور

حذف و مقابله با دوده

خنک کردن قطعات موتور

آببندی فشارهای احتراق

جلوگیری از تولید کف

در حال حاضر روغن‌های موتور به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند:

الف: مینرال

ب: نیمه سنتتیک

ج: سنتتیک

الف ـ مینرال: روغنی است که برپایه نفت خام ساخته می‌شود و سال‌هاست در خودروها به کار می‌رود و همه ما با آن آشنایی داریم.

ب: نیمه سنتتیک: مخلوطی است از روغن سنتتیک و مینرال (معدنی). این نوع روغن کیفیت روغن‌های سنتتیک را ندارد اما در شرایط سخت نظیر دماهای بالا و یا بار زیاد عملکرد بهتری نسبت به نوع مینرال از خود نشان می‌دهد و بیشتر در وانت‌ها و SUVها مصرف می‌شود.
ج ـ سنتتیک: روغنی است که از ترکیبات شیمیایی یا پولیمراسیون هیدروکربن‌ها (Olefins) تولید می‌شود نه از تصفیه نفت خام.

بیشتر روغن‌های سنتتیک از مزایای زیر برخوردارند:

۱. کاهش مصرف روغن به دلیل عمر بیشتر آن ۲. غیرخورنده و غیرسمی بودن ۳. تبخیر شوندگی پایین ۴. دمای سوختن بال ۵. مقاومت در برابر اکسیداسیون بالا ۶. دارا بودن شاخص ویسکوزیته بالا به صورت طبیعی (عکس‌العمل سریع در مقابل تغییرات دما) ۷. کاهش مصرف سوخت تا ۴/۲ درصد ۸. نقطه روان شدن پایین ۹. قابلیت استفاده از روغن‌های با گستره ویسکوزیته زیاد بدون نگرانی از شکست پلیمرها (در ادامه توضیح داده خواهد شد

عیب این نوع روغن‌ها نیز قیمت بالای آنها و عدم تطابق کامل با موتورهای دارای تکنولوژی قدیمی است.
برای آگاهی از این که کدام روغن برای خودروی شما مناسب است، بهترین منبع و مأخذ دفترچه راهنمای خودرو یا برچسب‌های داخل محفظه موتور است. استفاده از روغن مینرال یا نیمه سنتتیک برای موتوری که تنها استفاده از روغن سنتتیک در آن توصیه شده، می‌تواند برای موتور خطرآفرین باشد اما در مقابل استفاده از روغن‌های سنتتیک یا نیمه سنتتیک برای موتورهایی که برای استفاده از نوع مینرال طراحی شده‌اند (موتورهای قدیمی) با تمهیدات خاصی، از نظر تولیدکنندگان روغن‌های سنتتیک بلامانع است، اما بسیاری از متخصصان به دلایل زیر این کار را نیز اشتباه و مضر می‌دانند:
۱. هر یک از انواع مختلف روغن‌های سنتتیک با توجه به فرمول شیمیایی، قابلیت تطابق با برخی انواع لاستیک‌ها و الاستومرها را ندارد و در نتیجه اگر از روغن سنتتیکی با فرمول خاصی برای موتورهای با واشرها و درزبندهایی که با آن فرمول روغن سازگار نباشد، استفاده شود باعث نشتی روغن و مسائلی از این قبیل خواهد شد (روغن‌های مینرال سبب تورم واشرها و جلوگیری از نشتی آنها می‌شوند اما روغن‌های سنتتیک در مورد برخی انواع واشرها فاقد این خاصیت هستند و حتی بعضی از آنها باعث خورده شدن برخی از انواع واشرها می‌شوند

سیستم طبقه بندی  API

در سیستم طبقه بندی API، روغن موتورها به دو گروه بنزینی و دیزلی تقسیم می شوند. برای مشخص کردن روغن هایی که برا ی سرویس دهی به موتورهای بنزینی در نظر گرفته شده از حرف S (مخفف کلمه لاتین Service) و برای تمایز روغن موتورهای دیزلی از حرف C (مخفف کلمه لاتین Commercial) استفاده می شود. در این سیستم برای تفکیک سطوح کارایی در هر دو گروه از ترتیب حروف الفبای انگلیسی استفاده می شود. تاکنون سطوح کیفیت روغن موتورهای بنزینی به ترتیب افزایش سطح کیفیت از SA شروع و به SN (سال 2010) ختم می شد، سطوح کیفیت روغن های دیزلی نیز از CA شروع و تا سری CJ-4 (سال 2010) ادامه یافته است.

موارد کاربرد روغن ها	وضعیت	طبقه بندی API
برای موتورهای دیزلی و   بنزینی بسیار قدیمی	منسوخ شده	SA
برای موتورهای بنزینی بسیار قدیمی	منسوخ شده	SB
برای موتورهای بنزینی مدل 1967   ماقبل آن	منسوخ شده	SC
برای موتورهای بنزینی مدل 1971   ماقبل آن	منسوخ شده	SD
برای موتورهای بنزینی مدل 1979   ماقبل آن	منسوخ شده	SE
برای موتورهای بنزینی مدل 1988   ماقبل آن	منسوخ شده	SF
برای موتورهای بنزینی مدل 1993   ماقبل آن	منسوخ شده	SG
برای موتورهای بنزینی مدل 1996   ماقبل آن	منسوخ شده	SH
برای موتورهای بنزینی مدل 2001   ماقبل آن	جاری	SJ
برای موتورهای بنزینی مدل 2004   ماقبل آن	جاری	SL
برای موتورهای بنزینی مدل 2010   ماقبل آن	جاری	SM
برای موتورهای بنزینی مدل اکتبر 2010 تا اکنون	جاری	SN

 گرانروی یکی از عامل های روانکاوی می باشد. از نقطه نظر دمای محیط و دمای عملیاتی موتور، این عامل از مشخصه های اولیه و اساسی در انتخاب روغن برای موتورها می باشد. حتی قبل از برپایی سیستم های طبقه بندی بر اساس سطح کارایی، تنها پارامتر انتخاب روان کننده ها، گرانروی بوده است. بر این اساس، نخستین بار انجمن مهندسین خودرو آمریکا (SAE) سیستم طبقه بندی روان کننده ها را بر مبنای محدوده گرانروی روغن ها در دماهای مختلف، ارائه کرد. در این سیستم طبقه بندی روغن ها به دو دسته کلی همراه با حروف W مانند 5W40، و فاقد حرف    Wمانند SAE 40، تقسیم می شوند. روغن هایی که با حرف W (مخفف کلمه Winter به معنای زمستان) مشخص می شوند، برای کاربرد در دماهای پایین در نظر گرفته شده اند. این روغن ها بر اساس حداکثر گرانروی در دماهای زیر صفر (بیانگر استارت سرد خودروها) و حداقل گرانروی کینماتیک در دمای 100 درجه سانتی گراد (بیانگر کارکرد طبیعی موتور در حالت گرم) طبقه بندی شده است.

آن دسته از روغن هایی که فاقد حرف W باشند، برای کار در دماهای بالا، بر حسب محدوده گرانروی در دمای 100 درجه سانتی گراد و حداقل گرانروی در دمای 150 درجه سانتی گراد تحت تنش برشی 10⁶S^-1،درجه بندی شده است.

روغن های مولتی گرید یا چند درجه ای در این سیستم به روغن هایی گفته می شود که در دماهای پایین خصوصیات روغن های زمستانه (Wدار) و در دماهای بالا ویژگی روغن های تابستانه (فاقد حرف W) را دارا بوده و با ذکر هر دو درجه مربوطه مشخص می شوند. به طور نمونه، روغن 5W-40 در دماهای پایین گرانروی روغن 5W و در دمای های بالا مشخصات و ویژگی های روغن 40 را دارد.

سیستم های طبقه بندی روغن موتورها در اروپا ACEA

انجمن تولیدکنندگان خودروی اروپا یکی دیگر از مراکزی است که سیستمی برای طبقه بندی روغن موتور ارائه کرده است. این کمیته تا حد امکان آزمایش های موتوری خود را با موتورهای ساخت کارخانجات اروپایی انجام می دهد

روغن موتورهای مصرفی در بازارهای اروپا، بر اساس روش دسته بندی سازمان ACEA (سال 2010)، به کلاس (سری) مختلف تقسیم بندی می شوند:

روغن موتورهای بنزینی (کلاس A)

روغن موتورهای دیزلی سبک (کلاس B)

روغن موتورهای دیزلی سنگین (کلاس C)

در سیستم طبقه بندی ACEA هر سری از روغن ها نیز با توجه به خواص و سطوح کیفی مختلف به چندین دسته (Category) تقسیم می شوند:

روغن موتورهای بنزینی به دسته های A1، A2، A3، A4، A5.

روغن موتورهای دیزلی سبک به دسته های B1، B2، B3، B4، B5.

روغن موتورهای دیزلی سنگین به دسته های E2، E3، E4، E5.

ACEA	نوع روغن موتورها (روغن موتورهای بنزینی)
A1 —–	موارد مصرف این گروه از روغن موتورها، موتورهای بنزینی با طراحی خاص که قابلیت مصرف روغن های با گرانروی پایین را داشته و گرانروی برشی بالای آن در دماهای بالا 6/2 تا 5/3 میلی پاسکال- ثانیه باشد، است. کاربرد این روغن ها در بعضی از موتورها ممکن است نامناسب باشد. در صورت تردید به کتابچه راهنما مراجعه و یا با سازندگان آن مشورت شود.
A2 —–	موارد مصرف این نوع روغن موتورها، اغلب موتورهای بنزینی با فواصل تعویض روغن عادی (طبیعی) می باشد. ممکن است کاربرد این نوع روغن در بعضی از موتورهای با عملکرد بالا مناسب نباشد.
A3 —–	این روغن ها پایدار بوده و خواص روان کنندگی خود را به خوبی حفظ می کنند. موارد مصرف این نوع روغن ها، موتورهای بنزینی با عملکرد بالا، خودروهای با فواصل تعویض روغن طولانی (که توسط موتورسازان ذکر شده)، خودروهایی که در طی سال از روغن های با گرانروی پایین استفاده می کنند و کارکرد موتورها در شرایط سخت (که توسط موتورسازان تعریف می شود) می باشد.
A4 —–	این علامت برای معرفی روغن موتورهای مربوط به موتورهای بنزینی با پاشش مستقیم که در آینده به بازار خواهند آمد، در نظر گرفته شده است.
A5 —–	این روغن ها پایدار بوده و خواص روان کنندگی خود را به خوبی حفظ می کنند. موارد مصرف این روغن ها، موتورهای بنزینی طراحی شده با عملکرد بالا و فواصل تعویض روغن طولانی با قابلیت استفاده از روغن های با گرانروی پایین و (HT/HS بین 9/2 تا 5/3 میلی پاسکل-ثانیه) می باشد. کاربرد این روغن ها در بعضی از موتورها، ممکن است مناسب نباشد. در صورت تردید به کتابچه راهنما مراجعه و یا با سازندگان آن مشورت شود.

در سال 1992، انجمن اتومبیل سازان آمریکا (AAMA) و انجمن اتومبیل سازان ژاپن (JAMA)، به علت کندی روند تعیین مشخصات و تایید روان کننده ها، کمیته جهانی استانداردسازی و تایید روان کننده ها، را با نام اختصاری ILSAC، بنیان گذاشتند. این سازمان برای تعیین حداقل استانداردهای عملکردی لازم برای روغن موتورهای مورد مصرف در خودروهای سواری بنزینی، پایه گذاری شد. متعاقبا ILSAC و اینتشکل 3 جانبه (SAE، ASTM و API) با مشارکت هم به ایجاد سیستم صدور گواهینامه و پروانه ساخت روغن موتورها (EOLCS) مبادرت ورزیدند. در این سیستم، ILSAC وظیفه صدور گواهینامه برای روغن موتورها و API وظیفه مدیریت سیستم EOLCS را برعهده دارد.

قوانین وضع شده در زمینه اقتصاد سوخت، دوام تجهیزات و کنترل مواد منتشره از خودروها، مستلزم به کارگیری سوخت های مناسب و روان کننده هایی با مشخصات جدید می باشد. از ابتدای اگوست 1997 روغن های با سطوح کیفی API SJ و ILSAC GF-2 جایگزین روغن های با سطوح کیفی API SH و ILSAC GF-1 و API صدور پروانه برای روغن های قدیمی تر را متوقف ساخت.

تاییدیه شرکت های خودروساز

هر شرکت خودروساز، بنا بر تکتولوژی موتور خود با هماهنگی و مشاوره پالایشگاه های روغن موتور در جهان، روغن هایی را با شاخص های ویژه، فرموله و تولید می نمایند.

برای نمونه یک روغن SN با روغنی که تاییدیهBMW-LL04 را دارد از نظر مواد افزودنی بسیار متفاوت است. این روغن علاوه بر داشتن استانداردهای SN، شاخص های بیشتری نیز دارا می باشد که در نمودار روبرو به شکلی بسیار فنی و دقیق قابل مقایسه می باشد رنک زرد یک روغن موتور با گرید  را نشان می دهد و رنگ آبی روغن موتور دارای تائیدیه BMW-LL04 که علاوه بر مشخصه های فنی یک روغنSN در فرمول آن مواد افزودنی بیشری بکار رفته که سطح پوشش بیشتر و جلوگیری از لجن زدایی بیشتر و سایر پارامترها کاملا مشخص است.

نمونه تائیدیه شرکت های خودرو ساز که هربا ساخت موتور جدید ،این تائیدیه ها نیز به روز رسانی می شوند.

MB 229.5 مرسدس بنز

BMW LL04 بی ام دبلیو

VW 505.00 فولکس واگن

RN 0710 رنو

این گونه استانداردها در همه شرکت ها وجود نداشته و بعضی از شرکت های خودروساز جهان به استانداردهای متعارف اکتفا نموده اند.

شرایط آب و هوای

همانطور که در شکل مقابل می بینید شرکت هوندا که یکی از معتبرترین و بزرگترین سازندگان موتورهای درون سوز در دنیا می باشد، در دفترچه راهنمای خود به شکل صریح بیان کرده که مشتری می تواند علاوه بر روغن های اصلی هوندا، از روغن موتور سایر شرکتهای معتبر دنیا نیز استفاده نماید. لیکن بایستی شرایط آب و هوایی به طور کامل مد نظر قرار گیرد. برای نمونه زمستان 40- درجه سوئد با زمستان 5- درجه در ایران کاملا از نظر شرایط آب و هوایی متفاوت است و گرید روغن موتور مصرفی نیز متفاوت است و لذا طبق این جدول در ایران روغن 5W-40 را پیشنهاد می نمایند.

در پایان لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که روغن موتور بایستی استاندارد مورد تائید شرکت موتور ساز را داشته مگر اینکه خودروساز استاندارد خاصی را برای نوع موتور تعریف نکرده باشد.

اما مهمترین نکته در انتخاب روغن موتور، شرایط دمایی یا همان درجه حرارت محیطی می باشد. بی شک یکی از مهمترین شاخصه های تاثیر گذار در انتخاب روغن موتور، درجه هوا می باشد

 تسویه روغن موتور 

هنگام انتخاب روغن موتور ،اعتبار پالایشگاه سازنده روغن و تامین کننده روغن بایستی مد نظر قرار گیرد،زیرا برخی تولید کنندگان روغن موتور و سودجو متاسفانه با تسویه روغن سوخته خریداری شده از بازار و اسید شوری آن و یا سایر روش های منسوخ شده و غیر استاندارد ، به اصطلاح ،روغن پایه تولید نموده و با ترکیب مواد افزودنی غیر استاندارد روغن موتور تولید می کنند، که اینگونه محصولات غیر استاندارد علاوه بر آسیب به موتور متاسفانه موجب بیماریهایی از جمله سرطان شده و به شکل ذرات خطرناک از احتراق موتور وارد محیط شده آثار و صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست و انسان وارد می کنند .

در انتخاب روغن موتوربه هیچ عنوان نباید تحت تاثیر تبلیغات ،روغن موتور را که محصولی فنی و تخصصی است انتخاب نمود. زیرا در دنیا شرکتهای بزرگ با انواع ترفندهای تبلیغاتی سعی در کسب بازارهای جدید می نمایند و علی الخصوص در کشورهای جهان سوم این مدل و الگوهای تبلیغاتی، چشم گیرتر است. برای نمونه استفاده از ستاره های مشهور دنیای فوتبال که هیچ ارتباطی به صنعت روغن نداشته و این یک ترفند تبلیغاتی موفق است که عوام تحت تاثیر آن قرار گرفته و توجهی به پارامترهای فنی روغن نمی کنند. لذا مصرف کننده بایستی با مشخصه های فنی که در این مقاله اشاره شد از جمله شاخص های گرانروی SAE و تقسیمات API ، اعتبار پالایشگاه سازنده و مهمتر از همه شرایط آب و هوایی را بررسی و روغن موتور مناسب را انتخاب نماید.